Antik Mısır mumyalarının hastalıkları iyileştirebileceğine olan inanç, insanları yüzyıllar boyunca garip yeme alışkanlıklarına itti. Mumyalanmış vücutlardan elde edilen eser olan Mumia, yüzyıllar boyunca varlıklı ve yoksullar tarafından tüketilen, eczanelerde satılan ve Mısır mezarlarından Avrupa’ya getirilen mumya kalıntılarından çıkartılan tıbbi bir husus olarak tanımlandı.
Science Live’in haberinde yer alan enteresan ayrıntılar şöyle:
12. yüzyılda eczacılar, “diğer dünyaya ilişkin tıbbi özellikleri” nedeniyle öğütülmüş mumyaları kullanıyorlardı. Mumyalar, sonraki 500 yıl boyunca reçete edilen bir ilaç haline geldi. Antibiyotiklerin olmadığı bir dünyada tabipler, baş ağrılarından şişliği azaltmaya yahut vebayı güzelleştirmeye kadar pek çok hastalığı tedavi etmek için kafataslarını, kemikleri ve eti öğütüyordu.
ÖLÜ KÖYLÜLERİ MISIR MUMYASI DİYE SATAN BİLE OLMUŞ
Ancak herkes bunu kabul etmiyordu. Kraliyet tabibi Guy de la Fontaine, mumyanın faydalı bir ilaç olmasından kuşku duyuyordu. 1564’te İskenderiye’de ölü köylülerden yapılmış düzmece mumyalar gördüğünde inancını büsbütün kaybetti ve insanların bu nedenle dolandırılabileceğini fark etti. Yani, “ilaçlar” için her vakit gerçek antik mumyalar kullanılmıyordu.
Bu noktada şunu fark etti: Tıpta kullanılacak meyyit et için daima talep vardı ve gerçek Mısır mumyalarının sayısı bunu karşılayamıyordu.
Eczacılar ve şifacılar, 18. yüzyıla kadar hala mumya ilaçları dağıtıyorlardı. İngiltere Hükümdarı II. Charles bir nöbet geçirdikten sonra bir mumyanın kafataslarından yapılan ilaçları aldı ve 1909’a kadar hekimler nörolojik durumları tedavi etmek için insan kafataslarını yaygın olarak kullandılar.
Mumyaları yemekten “paket açma” törenlerine
Doktorlar mumyanın firavunlardan yapıldığını sav ettiğinden, kraliyet ve toplumun seçkin bireyleri için mumya yemek kraliyete uygun bir ilaç üzere görülüyordu. Lakin 19. yüzyıla gelindiğinde, beşerler artık hastalıkları düzgünleştirmek için mumya tüketmiyorlardı. Fakat bu durum, mumyaların makus talihini pek değiştirmedi. Victoria devrinde yaşayanlar, Mısır mumyalarının özel partilerde cümbüş için açıldığı “paket açma partilerine” mesken sahipliği yapmaya başladı.
Napolyon’un 1798’de Mısır’a birinci seferi Avrupa’nın merakını uyandırdı ve 19. yüzyılda Mısır’a seyahat eden gezginlerin Mısır’da sokaktan satın alınan mumyaları Avrupa’ya geri getirmelerine sebep oldu.
Victoria devri yaşayanları, eski Mısır mumyalarının kalıntılarını açmak için özel partiler düzenlediler. Birinci paket açma olaylarının, en azından bir tıbbi saygınlık havası vardı. 1834’te cerrah Thomas Pettigrew Kraliyet Cerrahlar Koleji’nde bir mumyanın “paketini” açtı. O sırada, otopsiler ve operasyonlar halka açık bir formda yapılıyordu ve bu “paket açma”, bir kamusal tıbbi olaydı.
Bir mühlet sonra, tıbbi araştırma mazereti de ortadan kalktı. Mumyalar artık tıbbi değil, heyecan verici varlıklardı. “Paketi açarken” seyirciyi eğlendirebilecek bir akşam yemeği konut sahibi, gerçek bir mumyaya sahip olacak kadar zengindi.
Kuru et ve kemiklerin bandajları açılırken ortaya çıktığını görmenin heyecanı, ister özel bir konutta, ister eğitimli bir toplumun sahnesinde olsun, insanların bu sargılara akın etmesini sağlıyordu. Bu “gösterilere” eşlik eden güçlü içkiler, izleyicilerin gürültülü ve minnettar olduğu manasına geliyordu.
20. Yüzyıl’da işler değişiyor
20. yüzyılın başlamasıyla mumya açma partileri de sona erdi. Dehşetli heyecanlar tatsız ve arkeolojik kalıntıların kaçınılmaz yıkımı üzücü görünüyordu. Daha sonra Tutankamon’un mezarının keşfi, Chrysler Binası’ndaki kapı motiflerinden Cartier tarafından tasarlanan saatlerin haline kadar her alanda arka deco dizaynını şekillendiren bir akımı başlattı. Tutankamon keşif seferlerinin sponsoru olan Lord Carnarvon‘un 1923’teki ani vefatı doğal sebeplerden kaynaklanıyordu fakat kısa müddet sonra “mumyanın laneti” inancını başlattı.
2016’da Mısırbilimci John J. Johnston, 1908’den beri bir mumyanın birinci halka açık “paket açımına” konut sahipliği yaptı. Kısmen sanat, kısmen bilim ve kısmen şov olan bu açma, Johnston’ın bir Viktorya periyodu aktifliğini uygun bir formda taklit etmesiydi. Bangles’ın Walk Like an Egyptian’ının hoparlörde çalmasından, iştirakçilerin ellerinde sek içkilerle dolaşmasına kadar her şey mümkün olduğunca tatsızdı.
Ama mumya gerçek değildi; yalnızca bandajlara sarılı bir aktördü. Fakat olay baş döndürücü bir karışımdı. Londra’daki St Bart’s Hastanesi’nde gerçekleşmiş olması, mumyaların tıptan ürkütücüye kadar birçok tecrübe alanını geçtiğinin çağdaş bir hatırlatıcısı üzereydi.
Bugün, mumyalar da dahil olmak üzere antik eser kaçakçılığının karaborsa kıymeti yaklaşık 3 milyar ABD dolara ulaşıyor. Artık hiçbir önemli arkeolog mumyayı açmıyor ve hiçbir hekim mumya yemeyi önermiyor. Lakin mumyanın cazibesi hala epey güçlü. Hala satılıklar, hala sömürülüyorlar ve hala bir emtia olarak varlıklarını koruyorlar.