Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan, Çarşamba günü partisinin küme toplantısında Seyahat Parkı protestolarına katılanlar için “çürük ve sürtük” sözlerini kullandı. Çok sayıda kişi ile siyasi parti ve sivil toplum örgütü temsilcileri Erdoğan hakkında cürüm duyurusunda bulundu.
Türk Lisan Kurumu sözlüğü “sürtük” sözünü “Vaktini çok gezerek geçiren, konutunda oturmayan kadın”, “aynı anda birden fazla şahısla gönül eğlendiren kadın” ya da “hayat kadını” sözleriyle tanımlıyor. Lisan Derneği Sözlüğü’ne nazaran de bu söz bir küfür.
Pekala “sürtük” üzere tabirler kabahat ögesi teşkil ediyor mu? Ya da vatandaşları için bu tip tabirler kullanan bir cumhurbaşkanının yargılanması mümkün mü?
‘SÜRTÜK’ DEMEK KABAHAT MUDUR?
BBC Türkçe‘ye konuşan hukukçulardan emekli ceza hakimi ve Yargıçlar Sendikası’nın eski İdare Şurası Üyesi İbrahim Fikri Talman’a nazaran birine “sürtük” demek cürüm.
Bu bahislerde benzeri çok fazla yargılama yaptığını söyleyen Talman, “Bu tabirin de kabahat sözü olarak kabul edilmesi gerekiyor” diyor.
Pekala bir bireye hakaret etmekle bir topluluğa hakaret etmek ortasında nasıl bir fark var? Örneğin bir gazeteciye “sürtük” demekle, “Bütün gazeteciler ‘sürtüktür’ demek” yargılama açısından fark yaratır mı?
Talman, bu soruya şöyle karşılık veriyor:
“Belli bir kişi kast edilmiyor, evet. Lakin kendisini mağdur hisseden yahut reaksiyon göstermeyi hak gören her kişi şikayet edebilir ve bu da yargılama konusu yapılabilir.
“Dün Cumhurbaşkanı muhakkak bir bayanı ya da şahısları kastederek söylemedi. Seyahat olaylarına katılan bayanları kastetti. Kendini mağdur hisseden çok kişi vardır. Bunu görüyorum da. Haklı olarak da şikayette bulunulabilir.”
Yaşar Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden Prof. Dr. Mustafa Ruhan Fazilet ise muhatabın güzel belirlenmesi gerektiğini söylüyor.
Hakaret hatalarında muhatap kişi etrafının ne kadar genişse hakaretin de o ölçüde meçhul olacağını belirten Prof. Dr. Fazilet, “Ama kitle ne kadar dar tutulursa, telaffuzun hakaret hatasını oluşturduğunu söyleyebiliriz,” diyor ve şöyle devam ediyor:
“Ama anladığım kadarıyla Seyahat Parkı hareketlerine katılan şahısları maksat alarak söylenmiş kelamlar. Bu sözlerle ne kadar geniş bir kitle gaye alındı, o mahkemelerin değerlendireceği bir husus.”
‘CUMHURBAŞKANI HAKKINDA HATA DUYURUSUNDA BULUNULABİLİR YA DA TAZMİNAT DAVASI AÇILABİLİR’
Talman’a nazaran kelam konusu sözün Cumhurbaşkanı tarafından lisana getirilen bir tabir olması da bir şeyi değiştirmiyor ve yeniden kabahat teşkil ediyor.
Talman, “söz konusu hakareti nedeniyle örneğin bayanların Cumhurbaşkanı’na tazminat davası da açabileceğini” söylüyor.
Bunun önünde yasal bir mani olmadığını vurgulayan Talman, “Ancak bu mevzu anayasa hukukçuları ortasında da, ceza hukukçuları ortasında da tartışmalıdır. Ben bir ceza hukukçusuyum ve böylesi bir davanın açılması gerektiğini savunuyorum,” diyor.
Anayasa’da Cumhurbaşkanı’nın yargılanması konusunda bir hata ayrımı yapılmadığını lisana getiren Talman, “Kasıtlı ya da taksirli kabahatler halinde bir ayrım yoktur,” diyor.
Talman, örneğin Cumhurbaşkanı’nın direksiyonda olduğu ve karışabileceği mümkün bir trafik kazası nedeniyle de yargılanabileceğini söylüyor.
Lakin Talman, Anayasa’nın bunu sıkı bir biçime bağladığını belirterek, “Bunun için oldukça bir prosedür gerekiyor. Bu yüzden böylesi ceza davalarının açılabileceğini sanmıyorum. Fakat isteyenlerin, bilhassa bayanların, bu berbat söz nedeniyle başvurup şikayetçi olmaları mümkün,” formunda konuşuyor:
“Suç duyurusunda bulunmaktansa tazminat davası açmak daha sağlıklı. İsteyen her birey tazminat davası açabilir.”
CUMHURBAŞKANI İSTEDİĞİ HER KELAMI SÖYLEYEBİLİR Mİ?
Son yıllarda Cumhurbaşkanı’na hakaret suçlamasıyla insanlara açılan davaları işaret eden çok sayıda kişi ve kurum Erdoğan’ın “sürtük” telaffuzuna reaksiyonla karşılık verdi ve “Erdoğan istediği her kelamı söyleyebilir mi?” sorusunu sordu.
Talman, buna “Hayır” yanıtını veriyor ve şöyle devam ediyor:
“Anayasa bunu düzenlemiş. Cumhurbaşkanı’nın bir hata işlemesi durumunda nelerin olabileceğini metoda bağlamış. Cumhurbaşkanı’nın insanlara hakaret etmesi, ahlaken, vicdanen sağlıklı bir tavır mudur? Hayır. Üstelik bir devletin başı bu kişi. Hiç etik bir hal değil. Seyahat olaylarını eleştirir ya da kınarsınız ancak Cumhurbaşkanı da olsanız kimseye hakaret etme imkanınız yoktur.”
CUMHURBAŞKANI BİR CEZA DAVASINDA NASIL YARGILANABİLİR?
Anayasa hukukçusu Atagün Mert Kejanlıoğlu, Cumhurbaşkanı’nın yargılanmasının Anayasa’nın 105. Hususuna nazaran mümkün olduğunu söylüyor.
Cumhurbaşkanı’nın yargılanma sürecini anlatan Kejanlıoğlu, Anayasa Mahkemesi’nin Meclis soruşturması üzerine bu yargılamayı Aziz Divan sıfatıyla yapılabildiğini belirtiyor.
Kejanlıoğlu’na nazaran, bunun için sürecin birinci adımında, TBMM üye tam sayısının (600) salt çoğunluğunun (301) Cumhurbaşkanı’nın bir cürüm işlediği savıyla vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebiliyor. TBMM’nin önergeyi en geç bir ay içinde görüşmesi gerekiyor.
Sonraki adımsa meclis üye tam sayısının beşte üçünün (360) bilinmeyen oyuyla soruşturma açılıp açılmayacağına karar vermesi.
Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, soruşturmayı TBMM’de oluşturulan bir kurul yürütüyor.
Daha sonra ise soruşturma komitesinin raporu TBMM Genel Heyeti’nde görüşülüyor ve Meclis, üye tam sayısının üçte ikisinin (400) kapalı oyuyla Aziz Divana sevk kararı alabiliyor.
Bu durumda Şanlı Divan’daki yargılamanın üç ay içinde tamamlanması gerekiyor. Lakin bu müddette tamamlanamazsa bir sefere mahsus olmak üzere üç aylık ek müddet verilmesi mümkün. Bu mühlet zarfında da yargılama kesin olarak tamamlanıyor.
Kejanlıoğlu, ayrıyeten Anayasa’ya nazaran Cumhurbaşkanı’nın misyon mühleti bittikten sonra dahi misyon mühleti içinde işlediği kabahatlerden dolayı bu formda yargılanacağını söylüyor.
Anayasa’ya nazaran, Anayasa Mahkemesi’nin misyon ve yetkisinin Cumhurbaşkanı’nı misyonuyla ilgili hatalardan dolayı Aziz Divan sıfatıyla yargılamak olduğunun altını çizen Kejanlıoğlu, “Burası çetrefilli ve görüş birliğinin olmadığı kısım” diyor ve bu noktada iki temel görüşün olduğunu şu sözlerle anlatıyor:
“Bir görüşe nazaran 105. Unsur çok açık ve kapsayıcı, Anayasa Mahkemesi’ne tüm kabahatleri kapsayan bir yetki veriyor, Cumhurbaşkanı o yüzden vazife müddetince işlediği tüm kabahatlerden misyonu boyunca yahut misyonu bittikten sonra lakin Meclis soruşturması sonrası Anayasa Mahkemesi tarafından yargılanabilir. Her şey bu kadar kolay.
“Diğer görüş ise Anayasa’nın 148. Unsuru’nun özel nitelikte bir karar olduğunu tez ediyor ve 105. Unsurdaki ‘bir suç’ tabirinin bu kararla yorumlanması gerektiğini söylüyor.”
CUMHURBAŞKANI’NIN DOKUNULMAZLIĞI VAR MI?
İkinci görüşle Cumhurbaşkanı’nın yalnızca misyonuyla ilgili cürümlerden Aziz Divan’da yargılanacağının altını çizen Kejanlıoğlu şöyle devam ediyor:
“Cumhurbaşkanı, misyonuyla ilgili olmayan, şahsî cürümlerinden dolayı ise rastgele bir vatandaş üzere ceza mahkemelerinde Ceza Muhakamesi Kanunu uyarınca yargılanır. Bu durumda Cumhurbaşkanı’nın rastgele bir vatandaşa kıyasla sahip olduğu avantaj ise Anayasa’da açık karar olmamasına karşın milletvekilleri üzere vazifede olduğu mühlet boyunca dokunulmazlıktan yararlanması.”
Lakin “dokunulmazlık” sıkıntısının Anayasa’daki karar yokluğu nedeniyle geçmişte tartışmalı bir husus olduğunu söz eden Kejanlıoğlu, Yargıtay’ın 11’inci Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün Kayıp Trilyon davasıyla ilgili verdiği bir karara atıf yaparak, “Bu karar sonrası Cumhurbaşkanı’nın misyon mühleti boyunca milletvekilleri üzere dokunulmazlıktan yararlandığını söylemek mümkün” diyor.
Prof. Dr. Fazilet, Büyük Divan pozisyonundaki Anayasa Mahkemesi’nin üyelerin birçoklarının zati Cumhurbaşkanı’nın atadığı bireyler olması, mevcut Meclis aritmetiği nedeniyle Cumhurbaşkanı’nın rastgele bir hatadan ötürü yargılanabilmesini fiilen “imkansız” buluyor:
“Yeni Anayasal sistemde Cumhurbaşkanı neredeyse sokakta birini öldürse dahi, fiilen bir cezasızlık durumu ortaya çıkıyor, yargılanması mevcut Meclis yapısı içerisinde mümkün değil.”